سپاه در جنگ
«عمليات طريق القدس از لحاظ تاكتيكي هيچ تفاوتي با عمليات گذشته ايرانيان نداشت. با اين حال فرماندهان سپاه پاسداران و روحانيون متقاعد شدند كه پاسداران مي توانند بدون طرح ريزي هاي پيچيده نظامي و پشتيباني ارتش ، از طريق حمله مستقيم و با استفاده از احساسات مذهبي در جنگ پيروز شوند.
بسيج در جنگ
ويليام اف هيكمن مي نويسد:
«در اين عمليات كه ايراني ها آن را عمليات طريق القدس نام گذاري كردند، يك تغيير استراتژيكي عمده به چشم مي خورد، ايراني ها به استراتژي استفاده از نيروهاي پياده و سرمايه گذاري بر روي احساسات آنها، جهت غلبه بر كمبود تجهيزات نظامي روي آورده اند.»
كمبود امكانات و نيرو در جنگ از ديدگاه فرماندهي كل سپاه
«در طريق القدس چهار تيپ داشتيم ، وقتي رفتيم منطقه عملياتي
فتح المبين ، متوجه شديم پنج الي شش تيپ كم داريم، اين جا بود كه ناچار شديم حتي نيروهايي را كه كنار دست خودمان بود همه را فرستاديم رده هاي پايين.»
عمليات هاي ايران
“افرايم كارش” از كاشناسان نظامي مي گيد: «عمليات فتح المبين خفت بارترين شكست را از آغاز جنگ تا كنون نصيب عراق نمود.»
نيروهاي مسلح در جنگ
واشنگتن پست در اين زمينه نوشت: «متخصصان آمريكايي مي گويند، نيروهاي نظامي ايران جريان جنگ را تغيير داده و در تمام جبهه هاي جنگ با عراق پيروز مي شوند. اين تغير جرياني است كه بسياري از رژيم هاي صادر كننده نفت طرفدار غرب را هراسان ساخته است و مي تواند اولين نشانه هاي برگشت مجدد ايران به عنوان نيرويي قدرتمند باشد.»
نقش نيروهاي مسلح
راديو كلن در بررسي جنگ ايران و عراق پس از شكسته شدن محاصره سوسنگرد ، به نقل از بني صدر گفت: «مذهبي هاي افراطي كه متوجه عدم تخصص و كارايي خود در جبهه هاي جنگ شده اند .و شديداً از همه سو به دليل همين دخالت ها مورد انتقاد قرار گرفته بودند ، بار ديگر به تاكتيك هميشگي خود رو آوردند و با در دست داشتن وسايل ارتباط جمعي ، سعي در ناچيز جلوه دادن نقش ارتش نموده ، كوشش مي كنند نقش پاسداران و ساير نيروهاي وابسته به خود را سبب پيروزي هاي چند روز اخير نشان دهند.»
نيروهاي مسلح در جنگ
ويليام اف هيكمن يكي از فرماندهان نيروي دريايي ارتش آمريكا در مورد شكست تلاش هاي نظامي ارتش به فرماندهي بني صدر مي نويسد: «همان طور كه در جريان تهاجم ماه ژانويه (دي ماه) به اثبات رسيده بود ، عمليات هم آهنگ نيروهاي ارتش به تنهايي براي شكست عراقي ها كافي نبود و هم اهنگي آنها با نيروهاي مردمي ضرورت داشت.»
بسيج در جنگ
در كتاب درس هايي از جنگ مدرن، جلد دوم ، جنگ ايران و عراق ، در اين مورد نوشته شده است: «ايران با بسيج تعداد زيادي از داوطلبان جديد مردمي و واحدهاي به شدت پراكنده و فاقد سازمان دهي ارتش و نيروهاي انقلابي به سرعت بسيج شده، به مقابله با تجاوز عراق برخاست.»
«آنتوني كردزمن و آبراهام واگز ، درس هايي از جنگ مدرن، جلد دوم »
قدرت نيروهاي ايراني در جنگ
«پيروزي ايران در جبهه آبادان اين حقيقت را آشكار كرد كه برتري در قدرت زرهي و هوايي مي تواند بي معنا باشد. علاوه بر اين ، پيروزي در آبادان هشدار براي غرب بود. حتي اگر نيروهاي غربي كه احتمالاً كارآمدتر از نيروهاي عراقي در استفاده از قدرت هوايي و سلاح هاي سنگين بوده باشند، در مقابله با نيروهاي ايران باز هم با مشكلي كه عراق گريبانگير آن بود، مواجه مي شدند، خصوصاً اين كه دولت هاي غربي از لحاظ سياسي آمادگي پذيرش تلفات سنگين در يك جنگ كم شدت را ندارند.»
«هنوز مشخص نشده است كه ايرانيان چگونه به اين پيروزي دست يافتند.»
عمليات هاي ايران
لوس آنجلس تايمز نوشت: «استراتژي نظامي ايران بر عراق برتري داشته و ايرانيان حملات خود را با نيروي زياد بر صفوف عراقي ها در خوزستان وارد آورده اند. علاوه بر آن، ايرانيان داراي ايثار، از خود گذشتگي و ميل به شهادت بوده و با شوقي انقلابي براي آزادي سرزمين هايشان مي جنگند. در مقابل، سربازان عراقي اعتماد به نفسشان را از ابتداي جنگ از دست داده و …»
واشنگتن پست به نقل از مقامهاي آمريكايي :
«مقامات آمريكايي از اين كه ايران توانسته به فاصله كمي از حمله ماه مارس (فتح المبين) چنين ضربه بزرگي بر عراق وارد آورد، اظهار تعجب نمودند و افزودند كه ايران تاكتيك حمله زميني را به نحو احسن انجام داده است، عملياتي كه عراق هنوز در آن موفق نبوده است. بر طبق محاسبات پنتاگون ، تا به حال ايران چهار حمله عظيم داشته است، ليكن اين حمله اخير قاطع ترين آنهاست.»
نيروهاي مسلح ايران در جنگ
«نيروهاي مسلح ايران (ارتش ، بسيج، سپاه) ثابت كردند كه از يك انسجام بهت آور غير مترقب برخوردارند. نيروهاي بسيج كه تجهيزات نظامي اندك ولي انگيزه هاي مذهبي عميقي دارند، عامل تعيين كننده اي را در پيروزي هاي اخير ايرانيان تشكيل مي دهند.»
روزنامه لوموند : «جنگ به رژيم ايران اجازه داد كه ضمن برقراري مجدد اتحاد مقدس ـ از آن نوع كه به وي فرصت داد تا رژيم سلطنتي را سرنگون كندـ به پاسداران بازوي نيرومند انقلاب اسلامي ، عمده ترين نيروي نظامي ، كشور اهميت خاصي داده شود و جناح هاي مختلف ليبرال يا چپي تصفيه شوند و اين خود نشانه يكي از عمده ترين پيروزي هاي جمهوري اسلامي در مقابل رژيم بعثي بغداد است .»
صداي آمريكا :
«ديپلمات هاي غربي ، عرب و آسيايي در تهران ، تاكتيك هاي جنگي ايرانيان را كه در هفته هاي اخير منجر به تسخير جزيره مجنون در جنوب عراق گرديد، مي ستايند. آنان مي گويند، حملات انحرافي ايران به شاه راه بصره ـ بغداد در واقع مقدمه اي براي حمله به جزيره مجنون بوده است.»
خبرگزاري رويتر :
«ديپلمات هاي خارجي در مصاحبه اي با خبرگزاري رويتر، همگي متفق القول بودند كه تصرف جزيره مجنون موفقيت رزمي درخشاني براي ايرانيان و ضربه شديدي به روحيه رئيس جمهوري عراق و نيروهايش بوده است. يك ديپلمات ارشد گفت، ايراني ها يك سري حملات انحرافي كه نشان مي داد آنها به طرف بصره يا اتوبان اصلي بصره ـ بغداد در منتهي اليه شمالي مي روند، انجام دادند. وي افزود، در حقيقت ، هدف آنها در تمام مدت ، جزيره مجنون بوده است و آنها ، عراقي ها را كاملاً شگفت زده كردند.»
خبرگزاري فرانسه :
«ناظران متذكر مي شوند، نيروهاي ايراني از تاكتيكي استفاده مي كنند كه با پرداختن به نقاط ضعف دفاع رقيب ، اغلب موفق است.»
خبرنگار روزنامه ديلي تلگراف :
«يك ستوان دوم عراقي كه در نبرد شركت داشت و من را به مناطق نبرد هدايت مي كرد، گفت: كه ايرانيان يك حمله بسيار دقيق و گستاخانه را از سمت باتلاق هاي تحت تصرف خود آغاز كردند، نيروهاي ايراني با استفاده از قايق هاي بزرگ و قدرتمند شبانه از ميان نيزارها و كانال هاي آب عبور كرده و گروه كوچكي در ميان تعجب ، روستاي البيضه را تصرف كردند. ايرانيان بلافاصله با استحكام مواضع دفاعي هزاران تن نيروي تقويتي و تسليحات و مهمات را بدون وقفه و با استفاده از هلي كوپتر و قايق هاي بيشتري به داخل منطقه مزبور ريختند.»