جبهه جنوبي ( دفتر پنچم) جاده شهيد شاه حسيني واقع در كيلومتر 72 جاده اهواز ـ خرمشهر  اين جاده به طول 14 كيلومتر و حد فاصل كوشك و زيد قرار دارد. در مسير اين جاده تا مرز، دو دژ به نام دژ ارتش جمهوري اسلامي ايران و دژ مرز ايران و عراق وجود دارد. كميته تفحص شهدا در اين منطقه فعال بوده و تاكنون دهها شهيد را تفحص و بدن هاي مطهر آنان را به خانواده هايشان تحويل داده اند. 12 شهيد گمنام در روز عرفه سال 1379 در اين منطقه با حضور تعداد زيادي از خانواده هاي معظم شهدا و كاروان هاي راهيان نور و مسؤولين كشوري و لشكري تشييع و در ضلع غربي دژ ارتش به خاك سپرده شدند. كاروان هاي راهيان نور ضمن بازديد از اين منطقه ، مرقد مطهر اين شهدا، را زيارت مي كنند.

جاده شهيد صفوي يكي از محورهاي اصلي عمليات كربلاي پنج بود و قرارگاه خاتم الانبياء (ص) در ضلع جنوبي اواسط اين جاده قرار داشت. پس از عمليات كربلاي پنج و تثبيت منطقه شلمچه قرارگاه مهندسي صراط در جوار اين جاده احداث شده كه فرماندهي آن با شهيد مهندس محسن صفوي بود.

شهيد محسن صفوي در اين جاده به درجه رفيع شهادت نايل گرديد و اين جاده به نام آن شهيد بزرگوار نام گذاري شد. هم چنين يكي از گردان هاي لشكر 7 ولي عصر(عج) كه متشكل از نيروهاي بهبهان بود، همزمان با عمليات كربلاي پنج در اين جاده مورد حمله شيميايي عراق قرار گرفت و تعداد 90 نفر از رزمندگان اين گردان به شهادت رسيدند كه به همت خانواده هاي معظم شهدا و مردم بهبهان يادمان و تابلويي در اين جاده احداث و نصب گرديده است.

خرمشهر

ده روز قبل از آغاز رسمي جنگ تحميلي عراق عليه جمهوري اسلامي ايران خرمشهر مورد حمله قرار گرفت. جوانان غيور و مسلمان خرمشهر در اطراف شلمچه ، پاسگاه و نهر خين و پل نو با نيروهاي متجاوز عراق درگير بودند و از كشور و شهر خود دفاع مي كردند. پس از حمله سراسري عراق در تاريخ 31/6/59 نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي ايران و جوانان خرمشهري 35 روز در برابر حملات يگانهاي زرهي مكانيزه پياده عراق مقاومت كردند ليكن با خيانت هاي بني صدر و دار و دسته ليبرال و ملي گراهاي او و عدم كمك رساني به رزمندگان اسلام و حملات پي در پي زميني و هوايي عراق بخش شمالي خرمشهر در تاريخ 4 آبان ماه 59 به اشغال عراق در آمده و تبديل به خونين شهر شد . خرمشهر پس از نوزده ماه اشغال در مرحله چهارم عمليات بيت المقدس در تاريخ 3/3/1361 آزاد و به آغوش ميهن اسلامي بازگشت. خبر آزاد سازي خرمشهر و سرتاسر غرب كارون توسط رزمندگان جان بر كف ميهن اسلامي، موجب شادي همه مردم گرديد.

نقاط مهم از دوران دفاع مقدس در خرمشهر

1ـ مسجد جامع: مركز تجمع رزمندگان اسلام در مقاومت 35 روزه و اولين محل تجمع در سوم خرداد سال 1361 (روز آزادي خرمشهر) بود كه پرچم مقدس جمهوري اسلامي ايران بر مناره و گنبد اين مسجد به اهتزاز در آمد .

2ـ پل خرمشهر : اين پل بر روي رودخانه كارون قرار دارد و شمال و جنوب خرمشهر را به هم وصل مي كند و 616 متر طول و 80 متر عرض دارد . دشمن متجاوز پس از اشغال بخش شمالي خرمشهر، قسمت شمالي پل را منفجر و تخريب نمود تا مانع از عبور دلير مردان ميهن اسلامي شود .

3ـ پل نو: اين پل بر روي نهر عرايض در غرب خرمشهر و در مسير جاده خرمشهر ـ شلمچه قرار دارد و محل ايست بازرسي ارتش جمهوري اسلامي ايران مي باشد . ارتش متجاوز عراق در روز سوم تهاجم خود به اين پل رسيد وليكن در برابر مقاومت رزمندگان اسلام متوقف گرديد و چندين بار از پل عبور كرده و به عقب رانده شد تا اينكه از 16/7/1359 به اشغال كامل عراق در آمد.رزمندگان سپاه اسلام در عمليات بيت المقدس، پس از محاصره دشمن در خرمشهر، از همين محل وارد شهر شدند.

4ـ پليس راه: پليس راه قبلي خرمشهر در ابتداي بلوار قديمي اين شهر قرار داشت. ارتش متجاوز عراق با وارد شدن به جاده اهواز ـ خرمشهر از اين محور به سمت پليس راه خرمشهر هجوم آورد وليكن با مقاومت سرسختانه رزمندگان اسلام مواجه گرديد. اين مقاومت موجب شد ارتش متجاوز عراق تا تاريخ 21/7/1359 نتواند در جبهه پليس راه موفقيت به دست آورد و پليس راه خرمشهر را اشغال كند. نيروهاي متجاوز عراق طي 21 روز، نبردهاي سنگيني در انبارهاي عمومي ، ساختمانهاي پيش ساخته ، پليس راه و منطقه ديزل آباد داشت.

ميدان كشتارگاه

ميدان كشتارگاه كه در حال حاضر ميدان مقاومت نام گذاري شده است در ابتداي جاده شلمچه قرار دارد. اين ميدان محل تلاقي نيروهاي متجاوز عراق كه از سمت پليس راه و پل نو در حركت بودند، محسوب مي گرديد كه پس از به هم پيوستن به سوي شهر پيشروي كنند. رزمندگان و مدافعان خرمشهري مقاومت مردانه اي در برابر نيروهاي عراق كه از دو طرف به سمت اين ميدان حمله مي كردند داشتند به گونه اي كه به پاس قدرداني از مقاومت بي نظير آنان ميدان كشتارگاه به ميدان مقاومت تبديل شد. اين ميدان پس از 12 روز نبرد نابرابر جوانان خرمشهر با متجاوزين عراق در تاريخ 21/7/59 سقوط كرد.

بندر و گمرك

بندر و گمرك خرمشهر يكي از مهم ترين بنادر كشور تا قبل از آغاز جنگ تحميلي بود . ارتش عراق در شرايطي به خرمشهر و اين گمرك حمله نمود كه گمرك خرمشهر مملو از اجناس و خودروهاي وارداتي بود. رزمندگان اسلام براي دفاع از اين بخش خرمشهر 19 روز مقاومت كردند به گونه اي كه چندين بار ساختمانهاي بندر دست به دست شد تا اينكه در تاريخ 27/7/59 به اشغال دشمن در آمد.

پادگان دژ

واقع در ضلع شمالي و جنوبي پل نو اول جاده شلمچه كه يكي از نقاط درگيري رزمندگان ارتش جمهوري اسلامي ايران با متجاوزين عراقي بود. اين پادگان  پس از چندين روز درگيري و مقاومت در تاريخ 23/7/59 سقوط كرد و به اشغال در آمد .

شلمچه

محور اصلي تهاجم ارتش متجاوز عراق براي اشغال خرمشهر، آبادان، شرق و غرب كارون بود.

عراق با دو لشكر 3 زرهي و11 پياده و 2 تيپ نيروهاي مخصوص با عبور از محور شلمچه به سمت خرمشهر و جاده اهواز ـ خرمشهر هجوم برد و پس از 35 روز  موفق گرديد خرمشهر و جاده اهواز را اشغال كرده و با عبور از رودخانه كارون از منطقه روستاي مارد، بخشي از جاده آبادان ـ اهواز و آبادان ـ ماهشهر را به اشغال خود در آورد.

در عمليات بيت المقدس تلاش زيادي براي آزادسازي شلمچه صورت گرفت وليكن عراق به سختي از اين منطقه دفاع كرد و آن را در اشغال خود نگه داشت.

عراق براي دفاع از منطقه شلمچه كه يكي از مهم ترين و حساس ترين مناطق جنوب است با كمك مستشاران خارجي قوي ترين و پيچيده ترين موانع، ميادين مين، خاكريزهاي نوني شكل و مثلثي شكل ، دژهاي مستحكم و انواع سنگرهاي بتوني را در اين منطقه به وجود آورد و پس از عمليات بيت المقدس از اوايل سال 1361 تا اواخر سال 1365 به دليل ترس از هجوم و عمليات رزمندگان اسلام بر موانع و ميادين مين  افزود.

ارتش بعث عراق هيچگاه تصور نمي كرد كه روزي اين موانع و دژهاي مستحكم توسط رزمندگان اسلام فتح گردد. تا اينكه رزمندگان اسلام در عمليات كربلاي پنج در تاريخ 19/10/65 با رمز مقدس يا زهرا (س) هجوم برق آسايي را بر متجاوزين عراقي آغاز نمودند و تا تاريخ 2/12/65 موفق شدند شلمچه را از اشغال دشمن آزاد كرده و تا عمق 9 كيلومتري خاك عراق و نزديكي هاي بصره پيشروي نمايند. اين عمليات در مجموع منجر به آزاد سازي 150 كيلومتر مربع از خاك ميهن اسلامي و سرزمين عراق ، تصرف جزاير مهم و استراتژيك بوارين ، فياض ، ام الطويل و منطقه حساس شلمچه ، شهركهاي دو عيجي ، رودخانه دوعيجي ، نهر جاسم و قسمتي از جاده بين المللي شلمچه ـ بصره گرديد.

رزمندگان اسلام در اين عمليات موفق شدند 81 تيپ و گردان مستقل عراق را به طور كامل منهدم و 34 تيپ و گردان مستقل را به ميزان 50 درصد متلاشي نمايند و 700 دستگاه تانك و نفربر، 1500 دستگاه انواع خودرو و 250 دستگاه انواع قبضه توپ صحرايي و ضد هوايي و 400 دستگاه ساير ادوات جنگي ، مهندسي عراق را منهدم و به آتش بكشند و 220 دستگاه تانك و نفربر 500 دستگاه انواع خودرو و 85 قبضه انواع توپ صحرايي به همراه هزاران قبضه سلاح و مهمات را سالم به غنيمت خود در آورند.

همچنين پدافند هوايي ما موفق گرديد 80 فروند از هواپيماهاي عراق را هدف قرار داده و سرنگون كند .  در اين عمليات بيش از چهل هزار تن از نظاميان عراق كشته و زخمي شدند كه در ميان كشته ها و زخمي شدگان عراق 300 فرمانده تيپ عراقي كشته و 26 فرمانده تيپ مجروح شدند و بيش از 2700 نظامي عراق به اسارت در آمدند. در ميان اسراي عراقي دو فرمانده با درجه سرتيپي ، پنج فرمانده تيپ ، دو معاون فرمانده تيپ ، 140 افسر ارشد، 140 افسر و 600 درجه دار از هشتاد و يك يگان رزمي مختلف عراق وجود داشتند.

پس از عمليات كربلاي 5 و آزاد سازي شلمچه تعداد زيادي از شهداي مفقود توسط كميته تفحص در اين منطقه شناسايي و تحويل خانواده هايشان گرديد. سرزمين خونرنگ شلمچه هم اكنون زيارتگاه ميليون ها عاشق دلسوخته كه به مناطق جنگي عزيمت مي كنند، شده است.

نقاط مهم شلمچه

الف) نهر عرايض در زير پل نو كه دژباني ارتش در كنار اين نهر مستقر است.

ب) شهرك ولي عصر (عج) سمت چپ جاده شلمچه و در كنار پاسگاه خين

ج) پاسگاه خين

د) نهر خين در نزديكي يادمان شهداي شلمچه

ه) جاده امام رضا (ع)، جاده اي كه از يادمان شهداي شلمچه به سمت شرق است.

و) دروازه ورودي عراق در كنار پاسگاه شلمچه.

ز) پتروشيمي بندر بصره كه ساختمان ها و ستون هاي آن از يادمان شهداي شلمچه قابل رويت است.

ح) جزاير بوارين ، فياض ، ام الطويل ، شهرك دوعيجي و رودخانه دوعيجي

ط) شط العرب صغير و كبير كه در مقابل و حوالي پتروشيمي بصره به هم پيوسته و سپس با رودخانه كارون تلاقي كرده و رودخانه اروند را تشكيل مي دهند.

بلوار علي بن ابيطالب

محل تردد رزمندگان اسلام در طول 8 سال دفاع مقدس بود كه محور عمده اي از عمليات كربلاي 4 در ضلع جنوبي اين بلوار كه در جوار رودخانه اروند و مقابل جزيره ام الرصاص و ام الباني عراق است، اجرا گرديد.

جزيره مينو

اين جزيره در ضلع جنوب غربي فرودگاه آبادان و ساحل اروند رود و مقابل جزيره ام الرصاص عراق قرار دارد. اين جزيره در طول 8 سال دفاع مقدس خط مقدم رزمندگان اسلام بود.

فرودگاه آبادان

اين فرودگاه از اول جنگ تحميلي مورد حمله هوايي ، توپخانه و ادوات عراق قرار گرفت و خسارات سنگيني به اين فرودگاه وارد شد در  حال حاظر اين فرودگاه بازسازي و با پروازهاي داخلي و بين المللي فعال مي باشد.

شهر آبادان

شهر آبادان از روز اول جنگ تحميلي زير آتش مستقيم توپخانه و ادوات و حملات هوايي عراق قرار گرفت و خسارات سنگيني به منازل ، اماكن عمومي و به ويژه پالايشگاه آبادان وارد گرديد.

ارتش متجاوز عراق با عبور از كارون و اشغال جاده آبادان ـ اهواز و آبادان ـ ماهشهر اين شهر را به محاصره خود در آورد تا اينكه پس از پيام حضرت امام خميني (ره) كه فرمودند : “حصر آبادان بايد شكسته شود” و پس از بركناري بني صدر از فرماندهي كل قوا و عزل از رياست جمهوري ، رزمندگان اسلام متشكل از ارتش ، سپاه ، بسيج و پشتيباني جهاد سازندگي اولين عمليات هماهنگ و مشترك خود را به نام ثامن الائمه (ع) در تاريخ 5/7/1360 در شمال آبادان به اجرا در آوردند.

رزمندگان اسلام ضمن خارج كردن شهر از محاصره دشمن، 130 كيلومتر مربع از ميهن اسلامي را كه شامل جاده هاي آبادان ـ ماهشهر ، آبادان ـ اهواز و شرق كارون بوده  آزاد كردند.

در اين عمليات 1500 نفر از نيروهاي دشمن كشته و زخمي و 1800 نفر به اسارت در آمدند و 90 دستگاه تانك و نفربر و 6 عراده توپ ، 30 دستگاه مهندسي و 74 دستگاه تانك و نفربر به غنيمت رزمندگان اسلام در آمد.